NAAR HET MIDDELPUNT DER CHAOS: HOE JULES VERNE MIJN MENTALE BESLOMMERINGEN KALM KREEG (ALTHANS, EVEN)

Ergens in mijn eindeloze zoektocht naar manieren om mijn op hol geslagen brein te kalmeren – een brein dat elke dag opnieuw een soort ongelimiteerd vuurwerkfestival in gang zet – besloot ik een reis te maken. Niet naar de psycholoog, niet naar een meditatie-retreat (kansloos), maar naar... Het Middelpunt der Aarde. Jules Verne’s avontuurlijke klassieker. Want als mijn geest in constante staat van chaos verkeert, waarom dan niet ook mijn leesvoer? Ik bedoel, als je je dagelijks door ADHD en depressie heen moet ploeteren dan kun je maar beter een avontuur kiezen dat minstens net zo onrealistisch is als het idee van een stabiele gemoedstoestand, toch?

Depressie en avonturenverhalen: een pseudowetenschappelijke hypothese
Nu we toch in het middelpunt van iets zitten (pun intended), laten we even semi-wetenschappelijk doen. Is het jullie ooit opgevallen hoe vaak mensen met ADHD, autisme of depressie worden aangetrokken tot avonturenverhalen? Nou, ik heb daar een theorie over. Avonturenverhalen zoals Naar het Middelpunt der Aarde bieden ons een ontsnapping die net zo dramatisch en chaotisch is als ons dagelijks leven, maar dan zonder dat we daadwerkelijk onze pyjama uit hoeven te doen. Het idee van een ondergronds avontuur, compleet met vulkanische explosies, prehistorische wezens en onverklaarbare natuurverschijnselen spreekt natuurlijk enorm aan. Het is als het leven met mentale chaos, maar dan zonder de doktersafspraken en de eeuwige zoektocht naar je sleutels, je telefoon, je oordopjes, je jas en je onderbroek.

Een depressie kan voelen als een eindeloze afgrond. Dus waarom niet een verhaal lezen waarin je letterlijk een afgrond in springt om vervolgens op magische wijze aan de andere kant van de wereld weer naar boven te komen? Want dát is wat boeken doen: ze geven je een avontuur zonder dat je er echt wat voor hoeft te doen. Of je brein nou vastzit in depressieve gedachtes of het de afleiding van ADHD is die als een wervelwind door je hoofd raast; boeken bieden een soort hyperfocus die geen enkele mindfulness-app je ooit zou kunnen geven. (Sorry Headspace, jullie zijn leuk... maar geen Jules Verne.)

Hyperfocus of magie? 
En dit is waar ik het écht niet meer begrijp. In het dagelijks leven lukt het me niet eens om een banaan te pellen zonder afgeleid te raken door de kleur van de muur (die ik overigens niet eens bewust gekozen heb. Dank je wel, huisbaas). Maar zodra ik een boek opensla, TADAA! Daar ben ik. Volledig in de tekst gezogen. Is dit magie? Zijn boeken de échte medicatie voor het hyperactieve brein? Want de meeste andere medicatie – ja, ik kijk naar jullie, standaard ADHD- en antidepressivum-voorschriften – doen vaak niet meer dan de symptomen maskeren. Als ze niet al gewoon nieuwe problemen creëren.

Spasmen en slapeloosheid? Check. Geen gevoel meer voor realiteit of emoties? Dubbelcheck. Nee, dan liever een boek waar je in ieder geval met een hoofd vol chaos op een groots avontuur kunt gaan zonder de bijwerkingen van duizeligheid en droge mond. Behalve misschien droge ogen van het te lang lezen zonder te knipperen. Wat ook kan gebeuren.

Naar het middelpunt der aarde is een depressie in een notendop
Afijn, laten we even een vergelijking maken die niemand heeft zien aankomen of op zit te wachten. De reis naar het middelpunt van de aarde lijkt verdomd veel op het leven met een depressie. De eerste paar pagina’s zijn opwindend. Je wordt een onbekende wereld ingetrokken vol beloftes van ontdekking. Maar halverwege voel je dat je al urenlang in het donker ronddoolt niet wetend waar je heen gaat en waarom je hier überhaupt bent. Hoe diep ga je nog vallen? En is er een uitgang? Of zit je voor eeuwig vast in deze ondergrondse en existentiële grot? En aanschouw, de metafoor voor mijn gemoedstoestand.

Het enige verschil tussen mij en de avonturiers van Jules Verne is dat zij uiteindelijk uit die helse donkerheid van lava en rotsen ontsnappen, terwijl ik nog steeds naarstig op zoek ben naar de liftknop die me weer naar de oppervlakte brengt. Al een tijdje. Wat zeg ik? Jaren.

Onzinnige details in ADHD-stijl
Maar dan komt dát moment. Hét moment dat mijn brein besluit om de focus te verleggen naar... onzin. Want serieus, er is nergens in Naar het Middelpunt der Aarde een hoofdstuk waarin de personages na weken van ploeteren door ondergrondse rivieren en wankelende vulkanen even een sanitaire stop maken. Nergens! Hoe doen ze het? Hebben ze een geheim poep-en-piesritueel dat ik gemist heb? Dat soort vragen blijven dagenlang in mijn hoofd hangen, want dit zijn de details waar mijn ADHD-hersenen een marathon van maken. Je kunt je afvragen hoe ik überhaupt ooit een boek uit krijg. 

Slotwoord: er zijn altijd mensen die het zwaarder hebben...
Maar goed, hoe dramatisch ons dagelijkse mentale gedoe ook kan zijn, laten we afsluiten met een geruststellende gedachte. Wat er ook gebeurt en wat voor chaos er ook in mijn hoofd rondspookt... er zijn altijd mensen die het slechter hebben. Bijvoorbeeld de hoofdpersonen van Jules Verne. Als je denkt dat het leven zwaar is bedenk je dan dat er mensen zijn die besluiten om letterlijk naar het middelpunt van de aarde te reizen. Zonder te weten of er überhaupt een terugweg is. "Men kan slechts bereiken wat men probeert", zegt Verne. En als het Professor Lidenbrock, Axel en Hans lukt om aan de andere kant van een vulkaan uit te komen dan kan ik vast ook wel een manier vinden om mijn gedachten onder controle te krijgen.