AFPRAKEN MAKEN MET MIJ: EEN REIS DOOR DE GEEST VAN EEN NEURODIVERS PERSOON

Laten we één ding voorop stellen: afspraken maken met mij is net zo voorspelbaar als het weer in Nederland. Eén moment lijkt alles helder en gestructureerd; de zon schijnt in mijn agenda en het volgende moment stormen de wolken van mijn chaotische brein binnen en wordt alles grijs, koud, en onvoorspelbaar. Het is niet dat ik geen afspraken wíl maken. Integendeel zelfs. Ik lééf voor afspraken. De kans om een activiteit vast te leggen in één van mijn vier agenda's (ja, ik heb er vier, en allemaal hebben ze een specifiek doel, oké?) is voor iemand zoals ik hetzelfde als voor ‘normale’ mensen de geur van vers gewassen lakens of de allereerste keer nieuwe sokken aantrekken.

Serieus! Als ik een afspraak inplan dan voel ik me alsof ik de wereld aan kan. Een nieuw kleurtje toevoegen in mijn kleur gecodeerde systeem? Hemels. Activiteiten rangschikken op basis van prioriteit, urgentie én stemming? Zeg maar niets meer, ik ben verkocht! Maar hier komt de twist in het verhaal: er zit een héél groot verschil tussen de persoon die enthousiast de afspraak maakt en de persoon die daadwerkelijk moet opdagen. Want als die dag aanbreekt... tja, dan kan ik mezelf soms nauwelijks overtuigen om van de bank af te komen. Laat staan de deur uit te gaan. De dappere ziel die enthousiast de agenda vol plande is opeens nergens meer te bekennen.

Sorry, niet sorry (... oké, wel sorry)
En nee, ik zeg die afspraak echt niet af omdat ik er geen zin in heb. Het probleem is een stuk complexer dan dat. Het is alsof er een fundamentele kloof bestaat tussen mijn verlangen naar structuur en mijn vermogen om me aan die structuur te houden. Ik wíl het, echt waar. Maar soms voelt het alsof ik vastzit in een draaikolk van chaos in mijn hoofd. En dan komt het onvermijdelijke. Het moment waarop ik met een flinke portie schaamte (en een nieuwe smoes waar ik bijna zelf in ga geloven) moet afzeggen. Begrijp me niet verkeerd, ik haat het. We wíllen helemaal niet afzeggen... maar het gebeurt toch.

Dan is er nog het schuldgevoel. Oh God, het schuldgevoel! Als ik een euro kreeg voor elke keer dat ik me schuldig voelde na het afzeggen van een afspraak dan zou ik rijk genoeg zijn om mijn eigen eiland te kopen. Een eiland zonder sociale verplichtingen, natuurlijk. Dat schuldgevoel is niet alleen voor jou, de persoon die ik in de steek laat, maar ook voor mezelf. Want diep vanbinnen wil ik gewoon kunnen functioneren zoals ieder ander en kunnen zeggen: “Ja, ik kom!”  zonder dat er een stem in mijn hoofd schreeuwt: “Wie hou je voor de gek? Je blijft thuis en binge-watch The Office voor de 27e keer.”

Het verrassingselement: spontane genialiteit (... of pure gekte?)
Aan de andere kant, en hier komt de plotwending, ben ik soms precies het tegenovergestelde. Ik kan volledig vanuit het niets besluiten om iets te ondernemen. Echt... uit het niets. Poef. Het ene moment zit ik in een comfortabele film marathon (Marvel, Star Wars.. you name it) en het volgende moment besluit mijn brein: “NAAR DE KROEG, NU!” Geen planning, geen voorbereiding, gewoon gaan. Die grilligheid is vermoeiend. Niet alleen voor anderen, maar vooral voor mezelf. Ik ben net zo verbaasd als jij als ik op het laatste moment op de stoep sta met een enthousiast gezicht alsof dit het plan was vanaf het begin. Spoiler alert: dat was het absoluut niet.

Het is alsof mijn gedachten soms de controle overnemen en ik niet anders kan dan gehoorzamen. Alsof mijn brein een zwaardvechtende ninja is die uit de schaduw springt en mijn plannen aan stukken snijdt met een enkel woord: “IMPROVISEER!”

De neurodiverse paradox
Ik begrijp dat het moeilijk is voor anderen om hiermee om te gaan. Geloof me, ik snap het volkomen als mensen na een tijdje denken: “Waarom doe ik hier nog moeite voor?” Maar voordat je het opgeeft wil ik toch even een lans breken voor de neurodiverse mensheid. Ja, we laten ons leiden door onze gedachten... net zoals ieder ander. Alleen zijn onze gedachten wat chaotischer, moeilijker en complexer. ADHD, autisme, en een chronische depressie gooien allemaal hun eigen ingrediënten in de mentale blender en het resultaat is, laten we zeggen, onvoorspelbaar. Soms is het een lekkere smoothie van productiviteit en structuur. Andere keren een smakeloze brij van verwarring en vermoeidheid.

Wat mensen vaak niet begrijpen is dat we er zelf minstens net zoveel verdriet van hebben als zij. We willen dolgraag die afspraak nakomen. We willen erbij zijn, echt waar. Maar onze hersenen hebben vaak andere plannen. En terwijl iedereen om ons heen denkt: “Ach, ze komen toch niet opdagen”  staan we zelf ook perplex te kijken naar onze eigen absurde onvoorspelbaarheid. Het is een soort permanente interne oorlog. Aan de ene kant het verlangen naar orde en aan de andere kant de totale chaos.

De heksenjacht op neurodiversiteit (... en onze agenda's)
Dus ja, plannen maken is voor ons een beetje een vloek en een zegen. Aan de ene kant geeft het ons een gevoel van controle. Of tenminste de illusie ervan. Aan de andere kant voelen die kleur gecodeerde agenda's en mappenstructuren soms als een zware last. En alsof we ergens halverwege het proces een oude, met spinnenwebben bedekte middeleeuwse tekst genaamd De Heksenhamer hebben opengemaakt om de neurodiverse zielen op te sporen en te berechten. Want soms voelt het inderdaad als een klopjacht om alles op een rijtje te krijgen. Dus als we ooit afspreken (en ik wíl echt dat we dat doen), weet dan asjeblieft dat ik mijn best doe. En mocht ik last-minute toch opdagen? Voel je vrij om verbaasd te kijken. Het is oké, ik snap het helemaal. Sterker nog; ik ben waarschijnlijk net zo verbaasd als jij dat ik er ben.

En over afspraken maken gesproken: zullen we gewoon even kijken hoe het loopt? Misschien spreek ik wel af om vandaag niet af te spreken. Dat is ook een afspraak, toch?